فروشگاه اینترنتی فایل ها این وبلاگ در زمینه فروش انواع مختلف فایل های آموزشی تحصیلی و دانشگاهی فعالیت می نماید

بررسی آموزه‌ های دینی و اخلاقی در کتاب جوامع ‌الحکایات و لوامع‌ الرّوایات سدید الدّین محمد عوفی word

 فهرست مطالب

 عنوان صفحه

n چكيده............ 1

n مقدّمه............ 2

 n فصل اوّل: کلّیّات تحقیق............................... 4

1-1. بيان مسأله..................................... 5

الف) تشريح ابعاد مسأله........................... 5

ب) پرسش اصلي..................................... 5

ج) پرسش‌هاي ويژه.................................. 5

1-2. اهداف تحقيق.................................... 5

الف) هدف کلّي..................................... 5

ب) اهداف فرعي.................................... 6

ج) هدف کاربردي................................... 6

1-3. فرضيّه‌ها........................................ 6

1-4. پيشينه‌ي تحقيق.................................. 6

1-5. اهمّيّت و جنبه‌ي نوآوري تحقيق..................... 7

1-6. روش کار........................................ 7

الف) نوع روش تحقيق............................... 7

ب) شيوه‌هاي جمع‌آوري و توصيف و تحقيق............... 7

1-7. محدوديّت‌ها...................................... 7

 n فصل دوم: شرح احوال و آثار و افکار عوفی............. 8

2-1. نام و لقب عوفي................................. 9

2-2. مسافرت‌هاي عوفي................................ 10

2-3. اخلاق عوفي..................................... 10

2-4.آثار عوفي...................................... 11

2-4-1. لباب‌الالباب................................ 11

2-4-2. ترجمه‌ی فرج بعد الشّدة...................... 12

2-5. جوامع‌الحکايات شاهکار ادبي عوفي................ 12

2-6. منابع جوامع‌الحکايات........................... 13

2-7. سبک انشای جوامع‌الحکايات....................... 16

2-8. نفوذ و تأثير جوامع‌الحکايات در آثار ديگران..... 18

2-9. نسخه‌هاي کتاب.................................. 19

 n فصل سوم: چکیده و بازنویسی حکایت‌های مربوط به فضایل اخلاقی21

اشاره............................................. 22

3-1. فضايل اخلاقي................................... 22

3-1-1. توحيد..................................... 22

حکایت اوّل: ستايش خدا و پيغمبر.................. 22

حکایت دوم: مناظره‌ی ابراهيم و نمرود............. 23

حکایت سوم: خداشناسي ذوالنّون.................... 23

حکایت چهارم: حکمت آفرينش مگس................... 24

حکایت پنجم: غرور بخت‌آزماي...................... 24

حکایت ششم: اجابت دعاي جنيد..................... 25

حکایت هفتم: کشتي‌شکستگان........................ 25

حکایت هشتم: فايده‌ی نيش عقرب.................... 26

حکایت نهم: حضرت سليمان و مرد اجل‌رسيده.......... 27

حکایت دهم: داستان شدّاد......................... 27

حکایت یازدهم: پيش‌بيني زاهد..................... 28

حکایت دوازدهم: سرّي از اسرار قضا................ 28

3-1-2. نبوّت...................................... 29

حکایت اوّل: پيشگويي سيف ذي‌يزن................... 29

حکایت دوم: خواب ديدن حضرت خديجه (س)............ 30

حکایت سوم: داوري و تدبير محمّد (ص).............. 31

حکایت چهارم: عقد و پيمان برادري حضرت محمّد (ص) و علي (ع) 32

حکایت پنجم: پيغمبر (ص) و کودک بيمار............ 32

حکایت ششم: سفر حضرت محمّد (ص) به شام............ 33

حکایت هفتم: برکت دست پيغمبر (ص)................ 33

حکایت هشتم: صحيفه‌اي از غيب..................... 34

3-1-3. توکل...................................... 35

حکایت اوّل: آرزوي پالوده‌ی گرم................... 35

حکایت دوم: شقيق بلخي و سگ شکاري................ 36

حکایت سوم: گواهي مرغان......................... 36

حکایت چهارم: اندرز گنجشک....................... 37

3-1-4. کياست و زيرکي............................. 38

حکایت اوّل: انوشيروان و فتح انطاکيه............. 38

حکایت دوم: سزاي بد............................. 38

حکایت سوم: کياست پسر مأمون..................... 39

حکایت چهارم: هوشمندي ملک‌محمّد................... 39

حکایت پنجم: توجيه امام محمّدحسن شيباني.......... 40

حکایت ششم: ذوالنّون مصري و کنيزک................ 40

حکایت هفتم: کسري و خوانسالار.................... 41

حکایت هشتم: خواب دراز.......................... 41

حکایت نهم: ديوانه‌ی خردمند...................... 41

حکایت دهم: کياست زن بَزّاز....................... 42

حکایت یازدهم: کياست باغبان..................... 43

حکایت دوازدهم: سيماب و زر...................... 43

حکایت سیزدهم: زن دانا و کاردان................. 44

حکایت چهاردهم: اقرار به کفر.................... 45

حکایت پانزدهم: درشتي و نرمي.................... 45

3-1-5. وفاي به عهد............................... 45

حکایت اوّل: عبدالله‌بن‌عبدالمطلّب و شتران قرباني...... 45

حکایت دوم: نتيجه‌ی وفاداري و نمک‌شناسي........... 46

حکایت سوم: حق‌شناسي امير بلخ.................... 47

حکایت چهارم: حسن عهد ابوالعبّاس اسفرايني........ 49

حکایت پنجم: درست پيماني........................ 50

حکایت ششم: مرد مسخره و وزير.................... 50

حکایت هفتم: دوست خوب........................... 50

حکایت هشتم: پاداش و پيش‌بيني يحيي برمکي......... 52

حکایت نهم: ثمامه و فضل‌بن‌سهل.................... 53

3-1-6. مال حلال................................... 54

حکایت اوّل: روي تازه و نان خشک.................. 54

3-1-7. زهد و ورع................................. 54

حکایت اوّل: سبکباري سلمان فارسي................. 54

حکایت دوم: وصيّت عمربن‌عبدالعزيز................. 55

حکایت سوم: تحمّل و طاقت يعقوب ليث............... 55

حکایت چهارم: دل کندن از نعمت دنيا.............. 56

3-1-8. عفو و گذشت................................ 56

حکایت اوّل: جوانمردي و گذشت..................... 56

حکایت دوم: پشيماني انوشيروان................... 57

حکایت سوم: گذشت و بخشش امام حسن (ع)............ 58

حکایت چهارم: پادشاه و گناهکار.................. 58

حکایت پنجم: بازرگان حق‌ناشناس................... 59

حکایت ششم: ايثار............................... 60

حکایت هفتم: ايثار تشنگان....................... 60

حکایت هشتم: فداکاري و ايثار.................... 60

3-1-9. رازداري و امانت‌داري....................... 61

حکایت اوّل: نتيجه‌ی فاش کردن راز................. 61

حکایت دوم: رازداري............................. 61

حکایت سوم: طرّار امين........................... 61

حکایت چهارم: عادت روزگار....................... 62

حکایت پنجم: رسيدن حق به صاحب حق................ 63

حکایت ششم: امان خدا............................ 64

حکایت هفتم: برکت امانتداري..................... 65

حکایت هشتم: امانتدار تنگدست.................... 65

3-1-10. ادب...................................... 66

حکایت اوّل: تقسيم عادلانه........................ 66

حکایت دوم: نتيجه‌ی دانش‌اندوزي................... 67

حکایت سوم: نوش و نيش........................... 68

حکایت چهارم: غلام و ابراهيم ادهم................ 68

حکایت پنجم: ارزش علم........................... 68

حکایت ششم: ابراهيم ادهم و توانگر بي‌ادب......... 69

حکایت هفتم: نگاهداشت ادب در گفتار.............. 69

حکایت هشتم: امين و مأمون....................... 70

3-1-11. تواضع و فروتني........................... 70

حکایت اوّل: اعتراف مأمون........................ 70

حکایت دوم: فروتني هارون‌الرّشيد.................. 71

حکایت سوم: سايه و آفتاب........................ 71

حکایت چهارم: فضل تقدّم.......................... 72

حکایت پنجم: نيکوکاري معتصم..................... 72

حکایت ششم: تواضع عمربن‌العزيز................... 72

حکایت هفتم: فروتني سلمان فارسي................. 73

3-1-12. مکارم اخلاق............................... 73

حکایت اوّل: ايجاز پسنديده....................... 73

حکایت دوم: عيّار دانش بديع همداني............... 74

حکایت سوم: بديهه‌گويي فرّخي...................... 74

حکایت چهارم: زن بخشنده......................... 75

حکایت پنجم: يحيي برمکي و نامه‌ی جعلي............ 75

حکایت ششم: تنگدلي پيغمبر (ص)................... 76

حکایت هفتم: حاتم طايي و برادر او............... 77

3-1-13. دادگري و عدالت........................... 77

حکایت اوّل: دادگري پادشاه چين................... 77

حکایت دوم: سلطان‌محمود و مرد دادخواه............ 78

حکایت سوم: بانگ نماز بي‌وقت..................... 79

حکایت چهارم: بهاي جواني........................ 80

حکایت پنجم: انصاف امير ساماني.................. 81

حکایت ششم: حقّ خدمت............................. 82

حکایت هفتم: دسته‌گلي از باغ ديگران.............. 82

حکایت هشتم: جواب روستايي....................... 83

حکایت نهم: مهمان و طفيلي....................... 83

حکایت دهم: پيغام امام محمّد نصر................. 84

حکایت يازدهم: داستان زره حضرت علي (ع).......... 84

حکایت دوازدهم: نيکنامي و بدنامي................ 85

3-1-14. کرم و بخشندگي............................ 85

حکایت اوّل: غبطه خوردن براي بخشش................ 85

حکایت دوم: بخيلي و بخشندگي..................... 86

حکایت سوم: عطيّه‌ی خدا........................... 86

حکایت چهارم: رعايت حقّ خدمت..................... 87

حکایت پنجم: خوانسالار و متوّکل................... 88

حکایت ششم: عضدالدّوله و کاتب پريشان روزگار...... 88

حکایت هفتم: جوان عاشق و کنيزک.................. 89

3-1-15. حسن نيّت.................................. 90

حکایت اوّل: نيّت خير............................. 90

حکایت دوم: سپري از نان......................... 90

3-1-16. حزم و دورانديشي.......................... 91

حکایت اوّل: دورانديشي نديم خليفه................ 91

حکایت دوم: يحيي برمکي و مرد جوياي کار.......... 92

حکایت سوم: مرد شترسوار و مار و روباه........... 92

حکایت چهارم: طاهر ذواليمينين و فتح بغداد....... 93

حکایت پنجم: شمشير و قلم........................ 94

حکایت ششم: زهر در دامن فراغت................... 94

حکایت هفتم: خسروپرويز و پيش‌گويي راهب........... 95

حکایت هشتم: عطاي اندک و جفاي بسيار............. 96

حکایت نهم: دشمن را خوار و خرد نبايد شمرد....... 96

حکایت دهم: آميخته آب و خاک..................... 97

حکایت يازدهم: آزمايش کودک از راه آواز.......... 97

حکایت دوازدهم: رموز معاشرت..................... 97

حکایت سيزدهم: پيرايه‌ي خاموشي................... 98

3-1-17. درايت و تدبير............................ 99

حکایت اوّل: گرانفروشي قصّابان و تدبير خان سمرقند. 99

حکایت دوم: اسارت ملکشاه و تدبير نظام‌الملک..... 100

حکایت سوم: نظام‌الملک و مرد نابينا............. 101

حکایت چهارم: بزرگمهر و نامه‌ی پادشاه روم....... 102

حکایت پنجم: جواب لطيف......................... 102

حکایت ششم: معالجه با تازيانه.................. 104

حکایت هفتم: راهنمايي شاگرد استاد را........... 104

حکایت هشتم: حسن تدبير......................... 105

حکایت نهم: اختلاف خريدار و فروشنده............. 105

حکایت دهم: هوشياري سبکتگين.................... 106

حکایت يازدهم: هوشياري منصور، خليفه‌ی عبّاسي..... 106

حکایت دوازدهم: سيب زهرآلود و دزدان............ 107

حکایت سيزدهم: دو شمشير در يک نيام............. 108

3-1-18. مشورت کردن.............................. 108

حکایت اوّل: حضرت سليمان (ع) و خارپشت........... 108

حکایت دوم: تأثير رأي روشن..................... 109

حکایت سوم: رأي پسنديده........................ 109

حکایت چهارم: سه دعاي مستجاب................... 110

حکایت پنجم: زن بدنهاد......................... 110

حکایت ششم: فايده‌ی مشورت....................... 111

3-1-19. ارزش علم و خرد.......................... 112

حکایت اوّل: ثمره‌ی خردمندي و دانايي............. 112

حکایت دوم: سخنان اسرارآميز.................... 113

حکایت سوم: پايداري در کسب علم................. 114

حکایت چهارم: زاهد بني‌اسرائيل.................. 115

حکایت پنجم: خريداري سخنان حکمت‌آميز............ 115

3-1-20. در فضيلت ضيافت.......................... 117

حکایت اوّل: حضرت ابراهيم و پير‍ِ بت‌پرست.......... 117

حکایت دوم: مهماندوستي حضرت علي (ع)............ 117

حکایت سوم: مهماني با مغز استخوان.............. 118

حکایت چهارم: مهدي خليفه و اعرابي.............. 118

حکایت پنجم: حقّ نان و نمک...................... 119

حکایت ششم: ملکشاه و روستايي................... 120

حکایت هفتم: مهماني کريمان..................... 120

حکایت هشتم: آيين مهمانداري.................... 121

حکایت نهم: مهمان‌نوازي زن باديه‌نشين............ 121

حکایت دهم: کريم‌تر از حاتم طايي................ 122

حکایت يازدهم: تيزهوشي دخترک ميزبان............ 122

حکایت دوازدهم: عادت ملک کرمان................. 123

3-1-21. شجاعت................................... 123

حکایت اوّل: مبارزه‌ی حضرت علي (ع) با عمروبن‌عبدود123

حکایت دوم: بهرام گور.......................... 124

حکایت سوم: دستي از غيب........................ 124

حکایت چهارم: جوان دلير و عيّاران............... 125

3-1-22. صبر و بردباري........................... 126

حکایت اوّل: حلم پيامبر اکرم (ص)................ 126

حکایت دوم: ستايش در برابر نکوهش............... 127

حکایت سوم: سبب گريه‌ی مرد حکيم................. 128

حکایت چهارم: حلم مأمون........................ 128

حکایت پنجم: شجاعت و حاضرجوابي................. 129

حکایت ششم: حکمت تندرستي بزرگمهر............... 130

حکایت هفتم: ثمره‌ی صبر و تأمّل و زيان عجله...... 130

حکایت هشتم: انوشيروان و پير خارکش............. 132

3-1-23. علو همّت................................. 133

حکایت اوّل: همّت بلند........................... 133

حکایت دوم: دست پيمان يعقوب ليث................ 133

حکایت سوم: اطلس و گليم........................ 133

حکایت چهارم: درويش و مرد پست‌همّت............... 134

3-1-24. رحم و شفقت.............................. 135

حکایت اوّل: ترحّم بر حيوانات.................... 135

حکایت دوم: لطف بي‌پايان خدا.................... 135

3-1-25. حيا و عفّت............................... 136

حکایت اوّل: آب بهشت............................ 136

حکایت دوم: خيار تلخ........................... 136

حکایت سوم: دوستي خدا.......................... 137

حکایت چهارم: خداترسي زن باغبان................ 137

حکایت پنجم: حفظ عفّت تا پاي جان................ 137

حکایت ششم: خداوند محتاج....................... 138

حکایت هفتم: زن و شوهر عفيف.................... 138

حکایت هشتم: زني بر سر گور شوهر................ 139

حکایت نهم: عفّت و ديانت زن..................... 140

3-1-26. شکر..................................... 141

حکایت اوّل: برکت برمکيان....................... 141

حکایت دوم: شکر نعمت........................... 143

3-1-27. پند و اندرز............................. 143

حکایت اوّل: پند لقمان حکيم..................... 143

حکایت دوم: ناشکيبايي قاضي و پند ترسا.......... 144

حکایت سوم: نيکي کن و نيکي انديش............... 144

حکایت چهارم: يک قدم پيشتر..................... 145

حکایت پنجم: پاسخ استوار....................... 145

حکایت ششم: خشم هشام و جواب خادم............... 146

3-1-28. کرامت بزرگان............................ 146

حکایت اوّل: برکت سخن شيخ ابوسعيد............... 146

حکایت دوم: کرامت قاضي تنوخي................... 147

حکایت سوم: تيزهوشي غلام سياه................... 147

 

n فصل چهارم: چکیده و بازنویسی حکایت‌های مربوط به رذایل اخلاقی 149

4-1. رذايل اخلاقي.................................. 150

4-1-1. حسد...................................... 150

حکایت اوّل: چاه مکن بهر کسي.................... 150

حکایت دوم: هرچه کني به خود کني................ 151

حکایت سوم: وزيران حسود........................ 151

4-1-2. حرص و طمع................................ 153

حکایت اوّل: باغبان پير و انوشيروان............. 153

حکایت دوم: مور و زنبور........................ 153

حکایت سوم: مرد طمع‌کار و تخته سنگ.............. 154

حکایت چهارم: اشعب طمّاع........................ 154

حکایت پنجم: سنّت عيسي (ع) و سنّت محمّد (ص)....... 154

حکایت ششم: داستان زره‌بافي داوود (ع)........... 155

حکایت هفتم: آهنگري گشتاسب..................... 155

حکایت هشتم: توجيه گناه........................ 156

حکایت نهم: گربه‌ی طمع‌کار....................... 156

حکایت دهم: حمّال ارزان‌مزد...................... 156

حکایت یازدهم: تقسيم زيرکانه................... 157

حکایت دوازدهم: خرسندي به داده‌ي خدا............ 158

حکایت سیزدهم: عزّت طاعت........................ 158

حکایت چهاردهم: پادشاهي بر خود................. 158

حکایت پانزدهم: زمين آباد و زمين خراب.......... 159

4-1-3. خساست و بخيلي............................ 159

حکایت اوّل: بخيل‌تر از بخيل..................... 159

حکایت دوم: بخيلي مردم کوفه.................... 160

حکایت سوم: مرد بخيل و سر گوسفند............... 161

حکایت چهارم: نان‌خورش.......................... 162

حکایت پنجم: مرد کوفي و کودکان وي.............. 162

حکایت ششم: علّت خصومت.......................... 162

حکایت هفتم: گفتگوي مرد بخيل با درم و دينار.... 163

حکایت هشتم: فايده‌هاي سر خروس.................. 163

حکایت نهم: بخل معاويه......................... 163

حکایت دهم: خواجه و غلام بخيل................... 164

4-1-4. در مذمّت دروغ و فوايد راستگويي............ 164

حکایت اوّل: مرد نومسلمان و حضرت علي (ع)........ 164

حکایت دوم: حجّاج و مرد راستگو.................. 165

حکایت سوم: معاويه و احنف قيس.................. 165

حکایت چهارم: زيان دروغگويي.................... 165

حکایت پنجم: بازرگان و خان چين................. 166

حکایت ششم: قابوس وشمگير و مرد دروغگو.......... 166

حکایت هفتم: گفتگوي زن و شوهر.................. 167

4-1-5. در مذمّت جهل و ناداني..................... 168

حکایت اوّل: شهيد بلخي و جاهل................... 168

حکایت دوم: لذّت يافتن.......................... 168

حکایت سوم: نشانه‌ی حماقت....................... 168

حکایت چهارم: پسر بازرگان و فرمان قتل امير ساماني169

حکایت پنجم: نشانه‌ی زمستان و بهار.............. 169

حکایت ششم: پاسخ ابوحنيفه به نادان............. 170

حکایت هفتم: آموختن هنر به هنگام پيري.......... 170

حکایت هشتم: نتيجه‌ی نيکي در حقّ فرومايگان....... 170

حکایت نهم: ستايش جاهل......................... 171

حکایت دهم: زکرياي رازي و مرد ديوانه........... 172

حکایت يازدهم: ناداني فرعون.................... 172

4-1-6. اسراف.................................... 172

حکایت اوّل: مردن به از زيستن با دشمن کامي...... 172

حکایت دوم: ياران روز شادي..................... 173

4-1-7. خيانت.................................... 174

حکایت اوّل: شاپور و دختر خيانت‌کار.............. 174

حکایت دوم: تاوان خيانت........................ 175

حکایت سوم: جزاي خيانت......................... 175

حکایت چهارم: دانشمند خيانت‌پيشه................ 176

حکایت پنجم: فريب شيطان........................ 177

حکایت ششم: صرّاف و مردي بي‌وفا.................. 178

حکایت هفتم: غلام سخن‌چين........................ 178

حکایت هشتم: مزد سخن‌چين........................ 179

حکایت نهم: غلام خائن........................... 180

حکایت دهم: زاهد راهزن......................... 181

4-1-8. مکر و حيله............................... 181

حکایت اوّل: پيرزن نيرنگ‌باز..................... 181

حکایت دوم: عمر و اسير ايراني.................. 182

حکایت سوم: اسکندر و قلعه‌ی تسخيرناپذير......... 182

حکایت چهارم: موش و مار غاصب................... 183

حکایت پنجم: قباد و دزدان جواهر................ 183

حکایت ششم: حيله راي هند....................... 184

حکایت هفتم: حيله‌ی جنگي هرثمه.................. 185

حکایت هشتم: يعقوب ليث و رتبيل................. 186

حکایت نهم: مکر عمرو عاص در جنگ صفّين........... 187

حکایت دهم: شوهر فريب‌خورده..................... 189

حکایت يازدهم: کتاب حيل‌النّساء.................. 190

حکایت دوازدهم: مناره‌ي اسکندريّه و حيله‌ي راهبان. 191

حکایت سيزدهم: خاصيّت مغناطيس................... 192

حکایت چهاردهم: پيروزي به‌وسيله‌ی پوست شتران..... 192

4-1-9. مشاغل مذموم.............................. 193

حکایت اوّل: بازرگان و دختر گدا................. 193

حکایت دوم: سقّاي گنگ........................... 195

حکایت سوم: ترفند گدايان....................... 196

 

n فصل پنجم: بررسی عناصر ساختاری حکایت‌ها............ 197

آموزه‌هاي اخلاقي در جوامع‌الحکايات................... 198

5-1. فضايل اخلاقي و ساختار و عناصر حکايت........... 199

5-1-1. وفاي به عهد.............................. 199

5-1-1-1. درست‌پيماني............................ 199

5-1-1-2. عبدالله‌بن‌عبدالمطلّب و شتران قرباني........ 200

5-1-2. گذشت و جوانمردي.......................... 202

5-1-2-1. گذشت و بخشش امام حسن (ع).............. 202

5-1-2-2. جوانمردي و گذشت....................... 203

5-1-3. درايت و تدبير............................ 205

5-1-3-1. نظام‌الملک و مرد نابينا................ 206

5-1-3-2. گرانفروشي قصّابان و تدبير خان سمرقند... 208

5-1-4. زهد و ورع................................ 209

5-1-4-1. سبکباري سلمان فارسي................... 209

5-1-4-2. دل کندن از نعمت دنيا.................. 211

5-1-5. توکّل..................................... 212

5-1-5-1. آرزوي پالوده‌ی گرم..................... 212

5-1-5-2. گواهي مرغان........................... 214

5-1-6. تواضع و فروتني........................... 215

5-1-6-1. تواضع عمربن‌العزيز..................... 216

5-1-6-2. فروتني سلمان فارسي.................... 217

5-1-7. کَرَم و بخشندگي............................ 218

5-1-7-1. عطيّه‌ی خدا............................. 218

5-1-7-2. حقّ خدمت............................... 220

5-1-8. ادب...................................... 221

5-1-8-1. نوش و نيش............................. 221

5-1-8-2. نگاهداشت ادب در گفتار................. 222

5-1-9. در فضيلت حيا و عفّت....................... 223

5-1-9-1. زن و شوهر عفيف........................ 223

5-1-9-2. خداترسي زن باغبان..................... 225

5-1-9-3. حفظ عفّت تا پاي جان.................... 226

5-1-9-4. آب بهشت............................... 227

5-1-9-5. خيار تلخ.............................. 229

5-1-10. علو همّت................................. 230

5-1-10-1. همّت بلند............................. 230

5-1-11. حلم و بردباري........................... 231

5-1-11-1. تنگدلي پيغمبر (ص).................... 231

5-1-12. مکارم اخلاق.............................. 232

5-1-12-1. زن بخشنده............................ 232

5-1-12-2. حاتم طايي و برادر او................. 233

5-1-13. رازداري و امانتداري..................... 235

5-1-13-1. نتيجه فاش کردن راز................... 235

5-1-14. دادگري و عدالت.......................... 236

5-1-14-1. داستان زره حضرت علي (ع).............. 237

5-1-15. حُسن نيّت................................. 238

5-1-15-1. نيّت خير.............................. 238

5-1-16. شجاعت................................... 240

5-1-16-1. مبارزه‌ی حضرت علي (ع) با عمروبن‌عبدود.. 240

5-1-17. ضيافت................................... 242

5-1-17-1. حضرت ابراهيم (ع) و پير‍ِ بت‌پرست........ 242

5-1-18. رحم و شفقت.............................. 243

5-1-18-1. ترحّم بر حيوانات...................... 243

5-1-19. مشورت کردن.............................. 244

5-1-19-1. حضرت سليمان و خارپشت................. 245

5-1-20. حزم و دور انديشي........................ 246

5-1-20-1. زهر در دامن فراغت.................... 247

5-2. رذايل اخلاقي و ساختار و عناصر حکايت........... 248

5-2-1. حرص و طمع................................ 248

5-2-1-1. مور و زنبور........................... 248

5-2-1-2. پادشاهي بر خود........................ 249

5-2-1-3. ذلّ معصيت و عزّ بندگي................... 251

5-2-2. مکر و حيله............................... 252

5-2-2-1. موش و مار غاصب........................ 252

5-2-2-2. دشمن را خوار و خرد نبايد شمرد......... 253

5-2-3. حسد...................................... 255

5-2-3-1. هر چه کني به خود کني.................. 255

5-2-3-2. چاه مکن بهر کسي....................... 256

5-2-4. خيانت.................................... 258

5-2-4-1. تاوان خيانت........................... 258

5-2-4-2. شاپور و دختر خيانتکار................. 259

5-2-5. در مذمّت دروغگويي و فوايد راستگويي........ 261

5-2-5-1. مرد نومسلمان و حضرت علي (ع)........... 262

5-2-5-2. حجّاج و مرد راستگو..................... 263

5-2-6. جهل و ناداني............................. 264

5-2-6-1. ستايش جاهل............................ 264

5-2-6-2. زکرياي رازي و مرد ديوانه.............. 265

5-2-6-3. ناداني فرعون.......................... 266

5-2-7. بخل...................................... 267

5-2-7-1. بخيلي و بخشندگي....................... 267

5-2-8. اسراف.................................... 269

5-2-8-1. ياران روز شادي........................ 269

n فصل ششم: ارزیابی و نمودار........................ 271

6-1. مقایسه و ارزیابی............................. 272

 

n فصل هفتم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها.................. 276

7-1. نتیجه‌گیری.................................... 277

7-2. پیشنهادها.................................... 278

 

n فهرست منابع و مآخذ............................... 279

 

n چکیده‌ی انگلیسی................................... 283

 

فهرست جدول‌ها و نمودارها

 

عنوان صفحه

v جدول‌ها:

جدول شماره‌ی 6-1. بسامد کلّي فضايل اخلاقي در گزيده‌ی جوامع‌الحکايات 273

جدول شماره‌ی 6-2. بسامد کلّي رذايل اخلاقي در گزيده‌ی جوامع‌الحکايات 275

v نمودارها:

نمودار شماره‌ی 6-1. نمودار ستوني بسامد فضايل اخلاقي گزيده‌ی جوامع‌الحکايات................................................... 274

نمودار شماره‌ی 6-2. نمودار ستوني بسامد رذايل اخلاقي گزيده‌ی جوامع‌الحکايات................................................... 275

 

چكيده

ادبيّات کلاسيک ايران، گنجينه‌اي بسيار غني از آموزه‌هاي ديني و اخلاقي است و در اين ميان، اثر نفيس جوامع‌الحکايات و لوامع‌الرّوايات سديدالدّين محمّد عوفي، از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. اين تحقيق، به شيوه‌ی توصيفي - تحليلي به گزارش، تشريح، بررسي و ارزيابي کمّي اصلي‌ترين آموزه‌ها و پيام‌هاي اخلاقي، ديني و موضوعات اجتماعي و فرهنگي آن مي‌پردازد.

ابتدا به اختصار به شرح احوال، آثار، به‌ويژه به معرّفي جوامع‌الحکايات و لوامع‌الرّوايات به کوشش: جعفر شعار، به دو بخش اصلي: فضايل و رذايل اخلاقي، تقسيم و موضوعات گوناگون در فصول مختلف، چکيده و بازنويسي و گزارش حکايت‌ها و تحليل و بررسي انواع و عناصر داستاني و درون‌مايه‌هاي آن توجّه شده است. در مبحث عناصر داستاني، حکايت‌ها به لحاظ نوع داستان، اساطيري، تمثيلي، تاريخي و واقعي و در مبحث عناصر داستاني حکايت‌ها، شخصيّت‌هاي اصلي و فرعي، زمان، مکان، الگوي عناصر، گفتگو و پيام و درون‌مايه، تحليل و بررسي شده است. پس از اين، کاربرد انواع فضايل و رذايل اخلاقي و موضوعات و درون‌مايه‌ها، ارزيابي و سنجش از طريق جدول و نمودارها ارائه شده است.

نتايج کلّي اين تحقيق مشخّص مي‌کند که اصولاً تعداد موضوعات مربوط به فضايل اخلاقي در جوامع‌الحکايات در اين اثر ارزشمند سه برابر رذايل اخلاقي است. در ميان فضايل اخلاقي، کياست و زيرکي با بسامد 77/7 درصد، حزم و دورانديشي 73/6 درصد، درایت و تدبیر 73/6 درصد و در ميان رذايل اخلاقي، حرص و طمع با بسامد 77/20 درصد و مکر و حيله 18/18 درصد بيشتر به کار رفته است.

 

كليد واژه‌ها:

ادبيّات تعليمي، جوامع‌الحکايات، بازنويسي، آموزه‌هاي اخلاقي، فضايل، عوفي.

 

مقدّمه

در نيمه‌ی اوّل قرن هفتم هجري، مردي بلندهمّت، پرتوي نافذ به جهان ادبيّات انداخت و دايرةالمعارفي از داستان‌ها که دربرگيرنده‌ي نکات تاريخي، اخلاقي و مذهبي و لطايف سخن پارسي است، براي پژوهندگان پيشکش آورد.

جوامع‌الحکايات، مرجعي مهم و سودمند براي دانشمندان و نويسندگان متأخّر بوده است، چنانکه عموماً مؤلّف آن را از جمله فاضلان و اهل انشاء معرّفي کرده‌اند.

اثر گران‌بهاي عوفي ـ «جوامع الحکايات» ـ زاييده‌ی ذهن عوفي و نيز منابعي که عوفي در اختيار داشته است، مي‌باشد و تا امروز بعد از گذشت هفتصد سال، مورد توجّه دوستداران ادب قرار دارد.

اين کتاب نفيس مشتمل بر چهار قسم است و هر قسم شامل بيست‌وپنج باب، که روي هم صد باب و دوهزار و صدوسيزده حکايت را دربردارد. لذا اينجانب به جهت حجم زياد مطالب، به جاي بررسي کلّ کتاب، به بررسي و بازنويس آموزه‌هاي ديني و اخلاقي حکايت‌هاي کتاب گزيده‌ي سخن پارسي اکتفا نمودم. منبع و نسخه‌ي اصلي ارجاعات من، کتاب گزيده‌ي سخن پارسي «جوامع‌الحکايات و لوامع‌الرّوايات» سديدالدّين محمّد عوفي، به کوشش: دکتر جعفر شعار مي‌باشد.

روش کار نيز بر طبق فهرست مندرجات بدين صورت است:

فصل اوّل، اختصاص دارد به کلّيّات تحقيق، که شامل بيان مسأله، اهداف، فرضيّه‌ها، پيشينه‌ی تحقيق، اهمّيّت و جنبه‌ي نوآوري، روش کار و محدوديّت‌ها.

فصل دوم، شامل شرح احوال و آثار و نفوذ و تأثير جوامع‌الحکايات در آثار ديگران است.

فصل سوم، شامل چکيده و بازنويسي حکايات مربوط به فضايل اخلاقي است که به سي‌ودو موضوع اخلاقي اشاره شده است.

فصل چهارم، شامل چکيده و بازنويسي حکايات مربوط به رذايل اخلاقي است که به ده موضوع مختلف پرداخته شده است.

فصل پنجم، به بررسي ساختار و عناصر تعدادي از داستان‌ها پرداخته شده و نوع داستان، شخصيّت‌هاي اصلي و فرعي، الگوي داستان، پي‌رنگ، پيام داستان، گفتگو بين شخصيّت‌ها و زمان و مکان داستان مورد بررسي قرار گرفته است.

فصل ششم، در اين فصل به ارزيابي و مقايسه‌ي حکايت‌هاي مربوط به آموزه‌هاي ديني و اخلاقي پرداخته شده و جدول و نمودار مربوط آورده شده است.

در انتها، فصل نتيجه‌گيري و فهرست منابع و مآخذ آمده است.

اينجانب براي نگارش پايان‌نامه، از روش فيش‌برداري و جمع‌آوري نکات و يادداشت‌ها؛ يعني همان روش کتابخانه‌اي استفاده نموده‌ام.

در پايان اميد است که اين نوشتار مورد نظر محقّقين قرار گيرد و فصلي براي پژوهش‌هاي آينده باز کند.

 

فصل اوّل

کلّیّات تحقیق

 

1-1. بيان مسأله

الف) تشريح ابعاد مسأله

بررسي و معرّفي زندگي محمّد عوفي، مهم‌ترين آثار و تأثير عوفي بر نويسندگان بعد از خود، تحليل و شناخت حکايت‌هاي اخلاقي، ساختار و عناصر آن‌ها، پيام‌ها و درون‌مايه‌هاي حکايت «جوامع‌الحکايات» و بازنويسي آن‌ها.

 

ب) پرسش اصلي

اصلي‌ترين موضوعات و درون‌مايه‌ها، پيام‌هاي اخلاقي و اجتماعي، فرهنگي که در جوامع‌الحکايات از بسامد بالاتري برخوردارند، چگونه است؟

 

ج) پرسش‌هاي ويژه

1- کاربرد نوع ادب تعليمي و موضوعات اخلاقي و ديني و فرهنگ جوامع‌الحکايات چگونه است؟

2- مهم‌ترين درون‌مايه‌ها و پيام‌هاي جوامع‌الحکايات و لوامع‌الرّوايات چيست؟

3- بسامد کلّي فضايل اخلاقي و رذايل اخلاقي در جوامع‌الحکايات چيست؟

 

1-2. اهداف تحقيق

الف) هدف کلّي

بررسي و معرّفي زندگي محمّد عوفي، مهم‌ترين آثار و تأثير عوفي بر نويسندگان بعد از خود، تحليل و شناخت حکايت‌هاي اخلاقي، ساختار و عناصر آن‌ها، پيام‌ها و درون‌مايه‌هاي حکايت «جوامع‌الحکايات» و بازنويسي آن‌ها.

 

ب) اهداف فرعي

1- معرّفي نوع ادبي تعليمي و موضوعات اخلاقي و ديني و فرهنگي جوامع‌الحکايات و لوامع‌الرّوايات.

2- معرّفي مهم‌ترين درون‌مايه‌ها و پيام‌هاي کتاب جوامع‌الحکايات و لوامع‌الرّوايات.

3- معرّفي آموزه‌هاي اخلاقي جوامع‌الحکايات که بسامد بالاتري را دارند، از قرن هفتم تاکنون.

 

ج) هدف کاربردي

آشنايي دوست‌داران ادب و فرهنگ ايراني با شرح و تحليل آموزه‌هاي اخلاقي در حکايات سديدالدّين محمّد عوفي.

 

1-3. فرضيّه‌ها

1- آموزه‌هاي ديني و اخلاقي در کتاب جوامع‌الحکايات از ويژگي بالايي برخوردار است.

2- مهم‌ترين درون‌مايه و پيام جوامع‌الحکايات و لوامع‌الرّوايات، موضوعات ديني، اخلاقي و فرهنگي است.

3- موضوعات ديني و اخلاقي در کتاب جوامع‌الحکايات از نوع ادبيّات تعليمي است.